Πώς οι εμπειρίες αντηχούν στο σώμα;

Τον τελευταίο καιρό ακούμε τον όρο ψυχικό τραύμα όλο και συχνότερα. Τι σημαίνει όμως ψυχικό τραύμα; Και γιατί μας αφορά;

Αρχικά χρειάζεται να διακρίνουμε το ψυχικό τραύμα από το στρες. Το στρες αναπτύσσεται σε καταστάσεις που αντιμετωπίζουμε, συνήθως δυσάρεστες, και εξαφανίζεται όταν αυτές οι καταστάσεις τελειώσουν. Το ψυχικό τραύμα από την άλλη δεν συνδέεται απλώς με ένα γεγονός που συνέβη κάποια στιγμή στο παρελθόν· συνιστά το αποτύπωμα της τραυματικής εμπειρίας στον νου, στον εγκέφαλο και στο σώμα του ατόμου, επιφέροντας ριζική αναδιοργάνωση του τρόπου με τον οποίο ο νους και ο εγκέφαλος επεξεργάζονται τα εξωτερικά ερεθίσματα.

Πόσο συνηθισμένο είναι το ψυχικό τραύμα;

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Bessel van der Kolk, M.D., ένας από τους σημαντικότερους ειδικούς πάνω στο ψυχικό τραύμα παγκοσμίως, δεν χρειάζεται να είναι κάποιος στρατιώτης στον πόλεμο ή να επισκεφθεί καταυλισμό προσφύγων, για να έρθει σε επαφή με το ψυχικό τραύμα. Ένα τέτοιο τραύμα μπορεί να αφορά εμάς τους ίδιους, τους συγγενείς, τους γείτονες ή τους φίλους μας.

Οι εμπειρίες αντηχούν στο σώμα μας.

Κάθε τραυματική εμπειρία αφήνει ίχνη, είτε σε μεγάλη κλίμακα (στην Ιστορία και τον πολιτισμό μας) είτε σε μικρότερη, στις οικογένειές μας, με σκοτεινά μυστικά που περνούν αδιόρατα από γενιά σε γενιά. Αυτές οι εμπειρίες είναι ανιχνεύσιμες στον νου και στα συναισθήματά μας, στην ικανότητά μας να νιώθουμε χαρά και οικειότητα. Μπορούν να μας επηρεάσουν και σωματικά, όπως, για παράδειγμα, στον τρόπο που καθόμαστε, που κοιμόμαστε, που αναπνέουμε ή αθλούμαστε.

Υπάρχει θεραπεία;

Το σώμα και το μυαλό μας συνδέονται απόλυτα. Για να ζήσουμε μια ισορροπημένη ζωή, χρειάζεται να κατανοήσουμε το τρόπο με το οποίο τα συναισθήματά μας επηρεάζουν το σώμα μας. Η διεύρυνση της γνώσης μας πάνω στις βασικές διεργασίες του ανθρώπινου σώματος μας επιτρέπει να αντιληφθούμε καλύτερα όσα μας έχουν συμβεί, και αυτά που πρέπει να κάνουμε για την αντιμετώπιση, ανακούφιση, ακόμα και αναστροφή των όσων έχουν εντυπωθεί στο μυαλό και στο σώμα μας.

Μετά από χρόνια έρευνας και κλινικής πρακτικής, ο Bessel van der Kolk καταλήγει ότι η θεραπεία του τραύματος είναι δυνατή με τον συνδυασμό τριών βασικών οδών:

1. «από πάνω προς τα κάτω» – μέσω της συζήτησης, της (επανα)σύνδεσης με τους άλλους, της αναγνώρισης και κατανόησης των εσωτερικών μας διεργασιών, με επεξεργασία των αναμνήσεων που σχετίζονται με το ψυχικό τραύμα· 

2. τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής που αποκλείει τις οδούς απρόσφορων συναισθηματικών αντιδράσεων συναγερμού ή τη χρήση τεχνολογικών λύσεων που αλλάζουν τον τρόπο επεξεργασίας της πληροφορίας από τον εγκέφαλο·

3. «από κάτω προς τα πάνω», με διαδικασίες που επιτρέπουν στο σώμα να βιώσει εμπειρίες, οι οποίες, με βαθύ και ουσιαστικό τρόπο, αναιρούν την αίσθηση αβοηθησίας, τον θυμό ή την κατάρρευση που επήλθε κατά τον ψυχικό τραυματισμό.

Βέβαια, η επιλογή της καλύτερης στρατηγικής σε κάθε ξεχωριστή περίπτωση ασθενούς είναι ένα ερώτημα που μόνο εμπειρικά μπορεί να απαντηθεί, δεδομένου ότι στους περισσότερους ασθενείς συνιστάται συνδυασμός και των τριών οδών.

Το σώμα δεν ξεχνά, μας βοηθά να ανακαλύψουμε το μεγαλείο της ανθρώπινης ανθεκτικότητας. Ο Bessel van der Kolk καταδεικνύει την τρομακτική δύναμη των διαπροσωπικών σχέσεων να προκαλέσουν τόσο βλάβη όσο και ίαση – και προσφέρει σε όλους την ελπίδα για επιστροφή στη ζωή.

Το βιβλίο, που έγινε παγκόσμιο μπεστ σέλερ και βρίσκεται στη Νο. 1 θέση της κατηγορίας βιβλίων Ψυχολογίας στο Amazon, με πάνω από 57.000 κριτικές αναγνωστών, γράφτηκε από τον Bessel A. van Der Kolk, M.D ως οδηγός για τη θεραπεία του μυαλού και του σώματος αλλά και ως μια πρόσκληση για να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα του ψυχικού τραύματος, να διερευνήσουμε τις οδούς βέλτιστης θεραπείας του και να δεσμευτούμε ως κοινωνία για την αποτροπή του, με κάθε μέσο.

Ο συγγραφέας

Ο Bessel van der Kolk είναι ένας από τους πλέον επιφανείς ειδήμονες του ψυχικού τραύματος παγκοσμίως. Έχει ιδρύσει και διευθύνει το Κέντρο Ψυχικού Τραύματος στο Μπρούκλαϊν της Μασαχουσέτης, ενώ είναι, επίσης, καθηγητής ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ της Βοστώνης και διευθυντής του Εθνικού Δικτύου των Η.Π.Α. για τη Θεραπεία του Σύνθετου Ψυχικού Τραύματος. Όταν δεν ταξιδεύει ανά τον κόσμο επιτελώντας εκπαιδευτικό έργο, ζει και εργάζεται στη Βοστόνη.

Βρείτε περισσότερα για τον συγγραφέα στην σελίδα του ή ακολουθήστε τον στα κοινωνικά δίκτυα.

Facebook, Instagram, YouTube

Συνδυάστε το βιβλίο

• με τη σειρά βίντεο του Big Think όπου ο συγγραφέας εξηγεί την έννοια του τραύματος και τους τρόπους θεραπείας του

• με τη συνομιλία του Bessel van der Kolk με τον δημοσιογράφο των The New York Times Ezra Klein στην εκπομπή The Ezra Klein Show (podcast)

Διαβάστε ακόμη

• Τα μπερδεμένα μου συναισθήματα, μια μικρή πολύχρωμη εγκυκλοπαίδεια συναισθημάτων με χρήσιμες συμβουλές και τεχνικές που βοηθούν τα παιδιά από 6 ετών, και όχι μόνο, να αναγνωρίσουν τα συναισθήματά τους.  

• Πώς λειτουργεί η ψυχολογία, ένα βιβλίο που περιλαμβάνει όλες τις πτυχές της ψυχολογίας – από τις θεωρίες ως τις θεραπείες, από τα προσωπικά ζητήματα ως τις πρακτικές εφαρμογές, με κατανοητή, εύχρηστη και λιτή παρουσίαση.

Καλές αναγνώσεις,

Η ομάδα των εκδόσεων Κλειδάριθμος

«Οι ιδέες που μοιραζόμαστε είναι ιδέες που εξαπλώνονται και οι ιδέες που εξαπλώνονται αλλάζουν τον κόσμο».

Seth Godin