ὁλόκαυστον: «πλήρως καμένη προσφορά θυσίας σε θεό»
Σαν σήμερα στις 27 Ιανουαρίου 1945, τα σοβιετικά στρατεύματα εισήλθαν στο μεγαλύτερο συγκρότημα στρατοπέδων συγκέντρωσης, στο Άουσβιτς-Μπίρκενάου στην Πολωνία. Ο συνολικός αριθμός των ανθρώπων που φυλακίστηκαν από το 1940 έως το 1945 υπολογίζεται σε περίπου 1,5 εκατομμύριο (www.auschwitz.org). Στα χρόνια που ακολούθησαν το Άουσβιτς έγινε το σύμβολο του φόβου, της γενοκτονίας και του Ολοκαυτώματος.
Το Ολοκαύτωμα, λέξη που προέρχεται από την αρχαία ελληνική γλώσσα και σημαίνει «πλήρως καμένη προσφορά θυσίας σε θεό», ήταν η συστηματική, γραφειοκρατική, κρατικά επιχορηγούμενη δίωξη και δολοφονία έξι εκατομμυρίων Εβραίων από το ναζιστικό καθεστώς και τους συνεργάτες του. Κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος, οι γερμανικές αρχές στράφηκαν εναντίον και άλλων «φυλετικά/βιολογικά κατώτερων» πληθυσμιακών ομάδων, όπως των Ρομά, των ατόμων με νοητικές ή σωματικές αναπηρίες, των ομοφυλόφιλων, των κομμουνιστών και των σοσιαλιστών (encyclopedia.ushmm.org).
Στις 2 Νοεμβρίου 2005, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ανακήρυξε την 27η Ιανουαρίου Διεθνή Ημέρα μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος από το ναζιστικό καθεστώς κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (www.sansimera.gr). Στην Ελλάδα η «Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος» καθιερώθηκε έπειτα από ομόφωνη απόφαση της Βουλής των Ελλήνων τον Ιανουάριο του 2004 (με την υπ. αριθμ. 3218/2004 απόφαση) και με το Προεδρικό Διάταγμα 31/2005.
Όπως δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες,
“…την Hμέρα αυτή ενωνόμαστε για να θυμηθούμε ένα από τα πιο αποτρόπαια εγκλήματα της εποχής μας. Όπως το μίσος συνεχίζεται, έτσι πρέπει να συνεχίζεται και η δική μας αποφασιστικότητα να το καταπολεμήσουμε. Σήμερα και κάθε μέρα, τιμούμε τα θύματα του Ολοκαυτώματος, επιδιώκοντας την αλήθεια, τη μνήμη και την εκπαίδευση και οικοδομώντας την ειρήνη και τη δικαιοσύνη σε όλο τον κόσμο.”
Η πιο σκοτεινή ίσως πτυχή της ευρωπαϊκής ιστορίας καταγράφηκε αλλά και ενέπνευσε μια σειρά από βιβλία που φέρνουν στην επιφάνεια αμέτρητες ιστορίες ανθρώπων, ιστορίες που όσες φορές κι αν ειπωθούν ποτέ δεν θα είναι αρκετές.
Αυτές είναι οι δικές μας προτάσεις για τη αυτή μέρα:
Πασχαλιές στο συρματόπλεγμα – Martha Hall Kelly
Βασισμένο στην πραγματική ιστορία των «Κουνελιών», των γυναικών που κατάφεραν να επιζήσουν από τα βασανιστήρια στο Ράβενσμπρικ, το βιβλίο αυτό αποκαλύπτει μια συνταρακτική ιστορία αγάπης, εξιλέωσης και αποτρόπαιων μυστικών που παρέμειναν κρυμμένα επί δεκαετίες. Με πρωταγωνιστές αληθινά πρόσωπα, φέρνει στο φως την άγνωστη και τραγική πτυχή του πολέμου με τις γυναίκες «Κουνέλια», αγγίζοντας τα τραύματα και τις πληγές που άφησε πίσω του ένα από τα πιο μελανά σημεία της ιστορίας του ανθρώπου. Η Martha Hall Kelly, επί τρία χρόνια έκανε έρευνα σε πρακτικά της δίκης της Νυρεμβέργης και σε αρχειακό και επιστολογραφικό υλικό της Caroline Ferrriday ενώ παράλληλα ταξίδεψε στην Πολωνία όπυ συνομίλησε με γυναίκες που επέζησαν των βασανιστηρίων και γνώρισε τις οικογένειες των θυμάτων. Βρείτε το βιβλίο εδώ.
Ματωμένη Τζαζ – Bernice L. McFadden
Εμπνευσμένο από την αληθινή ιστορία του Χάρολντ Άιζακ ΜακΦάντεν, κιθαρίστα της τζαζ και παππού της συγγραφέως, Βernice L. McFadden, το βιβλίο αυτό σκιαγραφεί μια ολόκληρη εποχή μουσικής, ρατσισμού και θηριωδειών. Η αντιπάθεια των ναζί για τη τζαζ, συνδέθηκε με φυλετικούς διαχωρισμούς και ρατσισμό εναντίον των αφροαμερικανών. Το ξέσπασμα του πολέμου βρίσκει τον πρωταγωνιστή Χάρλαν Έλιοτ στο Παρίσι και από εκεί καταλήγει στο Μπούχενβαλντ, το περιβόητο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Βαϊμάρης. Αυτό που θα ακολουθήσει είναι μια επική ιστορία επιβίωσης, φτιαγμένη από νότες της τζαζ… Βρείτε το βιβλίο εδώ.
O Ταξιδιώτης – Ulrich Alexander Boschwitz
Ένα λογοτεχνικό ντοκουμέντο που εκδόθηκε πρώτη φορά το 1939 και αποτελεί την πρώτη καταγεγραμμένη σε μυθιστόρημα μαρτυρία για τη Νύχτα των Κρυστάλλων. Το βιβλίο αυτό, το οποίο θεωρούνταν χαμένο, μέχρι που το χειρόγραφο-θησαυρός βρέθηκε πρόσφατα στη Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη και ανασύρθηκε στο φως της δημοσιότητας, είναι ένας φόρος τιμής σε όσους κυνηγήθηκαν και εκδιώχθηκαν. Η τραγική μοίρα του πρωταγωνιστή και η προσπάθειά του να μείνει αξιοπρεπής και ελεύθερος αντικατοπτρίζει την ψυχική κατάσταση των πληθυσμών που βρέθηκαν κυνηγημένοι στην ίδια τους τη χώρα. Βρείτε το βιβλίο εδώ.